Wstęp

Branża ubezpieczeniowa oferuje bardzo szeroką gamę produktów, takich jak ubezpieczenia indywidualne, grupowe, komunikacyjne i wiele innych. Każde z nich wymaga przestrzegania innych procedur, wymogów prawnych oraz analizy różnego typu informacji zarówno przy sprzedaży polis, jak i przy wypłacie należnych roszczeń.

Generuje to wiele procesów, które obsługiwane ręcznie zajmują dużo czasu. Stąd wynika rosnące zainteresowanie tej branży wykorzystaniem algorytmów sztucznej inteligencji.

Nawet częściowa automatyzacja obsługiwanych w firmie procesów może znacząco zmniejszyć czas pracy nad pojedynczą ofertą ubezpieczeniową. Pozwoli także na optymalizację jej parametrów i zmniejszenie kosztów wynikających z ewentualnych roszczeń.

W tym artykule chciałabym przedstawić kilka obszarów, w których można wdrożyć algorytmy sztucznej inteligencji oraz przykładowe wyniki, jakie udało nam się uzyskać w niektórych z nich.

Wykorzystanie algorytmów sztucznej inteligencji w ubezpieczeniach

• analiza stopnia uszkodzenia samochodu na podstawie zdjęcia

W przypadku szkody komunikacyjnej ustalenie kwoty wypłacanej z ubezpieczenia wymaga analizy stopnia uszkodzenia każdej części auta. Często rzeczoznawca dokonuje oceny na podstawie zdjęć przedstawiających poszczególne części samochodu. Następnie na tej podstawie szacowana jest wysokość wypłacanego świadczenia.

Wykorzystanie algorytmów analizy obrazów i sztucznej inteligencji może wspomóc rzeczoznawcę w procesie oceny stopnia uszkodzenia konkretnych części samochodu.

Aplikacja Proof of Concept, którą stworzyliśmy wraz z zespołem, pozwala na zidentyfikowanie i oznaczenie konkretnych części samochodu znajdujących się na zdjęciach oraz przypisanie każdej z nich estymowanego stopnia uszkodzenia. Dodatkowymi funkcjami, dostępnymi z poziomu aplikacji, mogłyby być: znalezienie najbliższego serwisu, wezwanie lawety, czy znalezienie samochodu zastępczego.

• system wspomagający tworzenie oferty ubezpieczeniowej

Tworzenie ofert ubezpieczeniowych dla nowych klientów wymaga analizy wielu czynników. Dla ubezpieczeń grupowych są to na przykład: struktura osób zatrudnionych w firmie, profil działalności, region, w którym firma ma siedzibę.

Dodatkowo sprzedawca musi przestrzegać szeregu reguł przy konstruowaniu takiej oferty, tak aby była ona zarówno korzystna dla firmy jak i atrakcyjna dla klienta.

W tym przypadku sztuczna inteligencja może zostać wykorzystana jako swoisty system rekomendacji, który pomoże sprzedawcy dobierać odpowiednie opcje dla konkretnego klienta. System taki umożliwia znaczne przyspieszenie i ułatwienie pracy przy konstruowaniu oferty.

Poniżej znajdują się przykładowe  wyniki rekomendacji w przypadku, gdy znamy wiek i płeć klienta (51 letni mężczyzna, 37 letnia kobieta, 39 letni mężczyzna). W tym rozwiązaniu sprzedawca zaznacza kilka opcji (wiersz: masked), a na tej podstawie system proponuje inne, które powinny znaleźć się w polisie (wiersz: recommendation).

Pierwszy wiersz w każdej z grup oznacza oryginalną polisę, która została zaakceptowana przez klienta.

Dodatkowo na podstawie historycznych danych pokazujących, jakie polisy są akceptowane przez  klientów, a jakie nie, mógłby on jeszcze lepiej dobierać konfigurację proponowanych ofert, zwiększając tym samym skuteczność sprzedaży nowych polis.

• system wspomagający proces odnowienia lub zmiany warunków polisy

Propozycje zmiany warunków polisy ubezpieczeniowej najczęściej są przedstawiane, gdy zbliża się termin końcowy obecnej umowy lub kiedy coś złego dzieje się z polisą (np. występuje dużo zdarzeń, generujących większe niż przewidywaliśmy wypłaty odszkodowań). W takich przypadkach najczęściej proponuje się::

– podwyższenie składek z zachowaniem dotychczasowych warunków polisy,

– zachowanie wysokości składki, ale ze zmianami w zakresie polisy zgodnie z rekomendacjami przedstawionymi przez underwritera na podstawie historii zdarzeń.

Wykorzystanie algorytmów sztucznej inteligencji w tym procesie mogłoby wspomóc pracę nad skonstruowaniem nowej oferty, poprzez wskazanie co w danej polisie najlepiej byłoby zmienić tak, aby zminimalizować ryzyko dla firmy ubezpieczeniowej przy jednoczesnym zachowaniu jak najbardziej korzystnej oferty z punktu widzenia Klienta.

Podsumowanie

W artykule przedstawiłam przykładowe zastosowanie algorytmów sztucznej inteligencji w branży ubezpieczeniowej. Warto podkreślić, że poza omówionymi powyżej przypadkami, można wymienić również inne, takie jak: chatbot obsługujący klientów, szacowanie ryzyka, czy wykrywanie prób oszustw i wyłudzeń.

Te trzy przykłady mogą być wykorzystane zarówno w branży ubezpieczeniowej, jak i w wielu innych np. w branży finansowej, co opisałam szerzej w artykule Wykorzystanie AI w branży finansowej.

Wszystkich zainteresowanych zapraszam do rozmowy przez mój profil na LI, a także śledzenia naszych wpisów na blogu Isolution oraz naszych firmowych profilach na LI i FB.

Katarzyna Roszczewska

Rozpoczynając przygodę z algorytmami sztucznej inteligencji, warto postawić sobie dwa podstawowe pytania:

1. Jaki problem chcielibyśmy rozwiązać?
2. Jak zbudować model, który nam to umożliwi?

Jeśli chodzi o pierwsze pytanie, to ogranicza nas jedynie wyobraźnia i dostępność danych, które możemy wykorzystać do uczenia modelu. Jeśli chodzi o pytanie drugie to wybór modelu zależy w znacznej mierze od rozwiązywanego problemu, zasobów sprzętowych jakimi dysponujemy oraz czasu, w jakim chcielibyśmy skończyć nasze zadanie.

Najlepiej to pokazać na przykładach. Załóżmy, że chcemy stworzyć algorytm  wspomagający poprawną segregację odpadów na podstawie zdjęcia. Jeśli chodzi o sam dobór algorytmu, to w tym przypadku mamy kilka opcji. Możemy wykorzystać lasy losowe drzew decyzyjnych lub maszynę wektorów nośnych po uprzednim wyekstrahowaniu odpowiednich cech z obrazu. Możemy też wykorzystać splotowe sieci neuronowe, które operują bezpośrednio na danych obrazowych. Architekturę takiej sieci możemy zaprojektować sami,na wstępie warto jednak rozważyć adaptację gotowego modelu, co pozwoli nam zaoszczędzić dużą ilość czasu. Ja do rozwiązania przyjętego problemu zdecydowałam się wykorzystać wstępnie nauczone modele sztucznych sieci neuronowych. Jak będzie to wyglądało w praktyce? Przeprowadzę Was przez ten proces krok po kroku.

Analiza i przygotowanie danych

Zbiór danych, z którego postanowiłam skorzystać, znajduje się na stronie: Garbage Classification. Zawiera on zdjęcia odpadów podzielonych na 6 kategorii: karton, szkło, metal, papier, plastik i odpady zmieszane. Ostatnia kategoria zawiera zdjęcia przedmiotów, które w większości mogłyby zostać przyporządkowane do 5 pozostałych grup. Z tego względu wykluczamy ją z dalszej analizy. Poniżej przedstawiony został wykres, na którym widać liczbę zdjęć dostępnych dla każdej z klas.

Bardzo ważnym etapem przygotowania zbioru danych jest jego podział na co najmniej dwa podzbiory: treningowy i walidacyjny. Jeszcze lepszą praktyką jest stworzenie trzech rozłącznych zbiorów danych: treningowego, walidacyjnego i testowego. W tym przypadku rezultaty prezentowane na zbiorze testowym są reprezentatywne i pokazują rzeczywistą skuteczność systemu dla nowych, niewidzianych przez niego wcześniej zdjęć. W moim przypadku 60% zdjęć posłużyło do treningu, 20% stanowiło zbiór walidacyjny, a kolejne 20% trafiło do zbioru testowego. Poniżej znajdują się przykładowe zdjęcia dla każdej z klas. Każde zdjęcie ma rozmiar 512 x 384 pikseli. W przypadku wykorzystywania gotowej sieci neuronowej bardzo ważne jest dostosowanie rozmiaru obrazów w zbiorze do rozmiaru danych wejściowych akceptowanych przez sieć. W przypadku sieci Xception[1] rozmiar warstwy wejściowej to 299 x 299, natomiast w przypadku sieci VGG16[2] rozmiar ten wynosi 224 x 224. Z tego też względu przed przystąpieniem do nauki modelu musimy przeskalować nasze obrazy.

Przygotowanie i trenowanie modeli

Do rozwiązania problemu jaki sobie postawiłam, wykorzystałam dwie, popularne architektury sieci: VGG16 oraz Xception. Obydwa wybrane przeze mnie modele uczone były na zbiorze  ImageNet^[1], który zawiera zdjęcia obiektów należących do 1000 klas. W związku z powyższym warstwa wyjściowa, odpowiedzialna za klasyfikację wejściowego obrazu posiada 1000 wyjść. W przypadku analizowanego przeze mnie problemu wielkość warstwy wyjściowej powinna wynosić 5. Poniżej znajduje się kod, który umożliwia przystosować wstępnie przetrenowany model do mojego zbioru danych.

# model adaptation
20   base_net = tf.keras.applications.xception.Xception(weights='imagenet')
21   # base_net=tf.keras.applications.vgg16.VGG16(weights='imagenet')
22   base_net_input = base_net.get_layer(index=0).input
23   base_net_output = base_net.get_layer(index=-2).output
24   base_net_model = models.Model(inputs=base_net_input, outputs=base_net_output)
25   
26   for layer in base_net_model.layers:
27      layer.trainable = False
28   
29   new_xception_model = models.Sequential()
30   new_xception_model.add(base_net_model)
31   new_xception_model.add(layers.Dense(5, activation='softmax', input_dim=2048))

Ze względu na niezbyt duży zbiór danych przy uczeniu modelu zastosowałam zwiększenie liczby danych uczących (ang.data augmentation). Poniżej znajduje się fragment kodu, odpowiedzialnego za trening wybranego modelu

# hyperparameters
34   base_learning_rate = 0.0001
35   opt = optimizers.SGD(lr=1e-3, decay=1e-6, momentum=0.9, nesterov=True)
36   
37   new_xception_model.compile(optimizer=opt,
38                             loss='sparse_categorical_crossentropy',
39                             metrics=['accuracy'])
40   
41   # data preparation and augmentation
42   train_data_gen = ImageDataGenerator(
43      rescale=1. / 255,
44      shear_range=0.2,
45      zoom_range=0.2,
46      horizontal_flip=True)
47   
48   valid_data_gen = ImageDataGenerator(rescale=1. / 255)
49   
50   train_generator = train_data_gen.flow_from_directory(
51      directory='training_data',
52      target_size=img_dim,
53      color_mode="rgb",
54      batch_size=batch_size,
55      class_mode="sparse",
56      shuffle=True,
57      seed=42
58   )
59   
60   valid_generator = valid_data_gen.flow_from_directory(
61      directory='validation_data',
62      target_size=img_dim,
63      color_mode="rgb",
64      batch_size=batch_size,
65      class_mode="sparse",
66      shuffle=True,
67      seed=42
68   )
69   
70   # model training
71   garbage_recognition_model = new_xception_model.fit_generator(generator=train_generator,
72                                                               validation_data=valid_generator,
73                                                               epochs=epochs,
74                                                               callbacks=[checkpoint, tensorboard_callback, earlyStop]
75                                                               )
76   

Podczas trenowania wybranych modeli zastosowałam wczesne zatrzymanie uczenia (ang. early stopping). Polega ona na tym, że jeśli skuteczność rozpoznawania zdjęć ze zbioru walidacyjnego nie wzrasta przez określoną liczbę epok, to uczenie zostaje przerwane. Stosowanie tego typu podejścia zmniejsza ryzyko dopasowania modelu do danych uczących (ang. overfitting). Poniżej przedstawione zostały krzywe uczenia dla zbioru treningowego i walidacyjnego. Widoczne jest, że w tym przypadku znacznie lepiej poradziła sobie sieć Xception, pozwalając na uzyskanie ponad 80% skuteczność rozpoznawania zdjęć ze zbioru walidacyjnego.

Skuteczność stworzonych rozwiązań

Jak wspominałam wcześniej określenie rzeczywistej skuteczności naszego modelu najlepiej wykonać na nowym zbiorze danych, które nie brały udziału w uczeniu naszych modeli. Dlatego też poniżej przedstawiłam wyniki, jakie udało się uzyskać na zbiorze testowym. Zbiór ten zawierał 480 zdjęć. Wyniki potwierdzają wniosek, że w tym przypadku znacznie lepiej poradził sobie model bazujący na wstępnie przetrenowanej sieci Xception. Uzyskała ona skuteczność 83%, czyli o niemal 10 punktów procentowych więcej niż model oparty o architekturę VGG16.

VGG16

ACC = 74%

Xception

ACC = 83%

Podsumowanie

Artykuł pokazuje, w jaki sposób wykorzystać wstępnie przetrenowane architektury sieci w konkretnym problemie, który chcemy rozwiązać. Opisuje on pokrótce proces analizy i przygotowania danych, zaadaptowania gotowych modeli do swoich potrzeb oraz metody oceny skuteczności stworzonego rozwiązania.

Jest to pierwszy z serii artykułów przeznaczony dla osób chcących rozpocząć swoją przygodę z wykorzystywaniem algorytmów sztucznej inteligencji. Serdecznie zapraszam do śledzenia naszych wpisów na blogu Isolution oraz naszych firmowych profili na LI i FB, a także do zapisania się do naszego newslettera.

Według raportu dotyczącego wykorzystania sztucznej inteligencji w obszarach BSFI^[1] (bankowość, usługi finansowe, ubezpieczenia) wartość tego obszaru rynku wynosiła2.5 miliarda dolarów w 2017 roku. Prognozy pokazują, że do 2024 może ona osiągnąć nawet 25 miliardów dolarów. Firmy z obszaru szeroko pojętych usług finansowych inwestują w rozwiązania wykorzystujące sztuczną inteligencję, które pozwalają na zwiększenie ich zysków poprzez budowanie atrakcyjnej i konkurencyjnej oferty, a także optymalizację procesów. W tym artykule chciałabym opowiedzieć o tym, dlaczego sztuczna inteligencja stała się tak popularna na przestrzeni ostatnich kilkudziesięciu lat oraz pokazać, w jakich obszarach według mnie może być ona wykorzystana w branży finansowej.

AI, dlaczego teraz?

Termin “sztuczna inteligencja” został użyty po raz pierwszy w roku 1956 przez Johna McCarthy’ego, który określił nim “konstruowanie maszyn, o których działaniu dałoby się powiedzieć, że są podobne do ludzkich przejawów inteligencji”. Od momentu zdefiniowania sztucznej inteligencji do momentu, w którym zaczęliśmy ją aktywnie wykorzystywać do rozwiązywania zagadek, a z czasem problemów biznesowych, minęło nieco ponad 40 lat. W roku 1997, wielokrotny mistrz świata w szachach Garry Kasparov został pokonany przez komputer. To był moment, w którym pojawiło się wiele dyskusji wokół sztucznej inteligencji i jej możliwych zastosowań. Nieco ponad 20 lat później, w 2019 roku, sieć neuronowa DeepCubeA^[2] ułożyła kostkę rubika w 1.2 s,, wykonując to zadanie trzykrotnie szybciej od najlepszych w tej dziedzinie ludzi. To był dowód na to, jak bardzo algorytmy sztucznej inteligencji rozwinęły się przez ostatnie lata oraz przykład możliwości, jakie daje AI w zakresie optymalizacji procesów.

W dzisiejszych czasach algorytmy sztucznej inteligencji wykorzystywane są do rozwiązywania coraz większej liczby problemów z różnych dziedzin naszego życia, od rozpoznawania obrazów po autonomiczne kierowanie pojazdami. W ostatnich latach obserwujemy coraz większe zainteresowanie tym tematem przez firmy z wielu branż. Jednak skoro termin ten jest znany już od niemal 70 lat, to dlaczego dopiero teraz mamy do czynienia z tak ogromnym postępem w tym zakresie? Powodów jest kilka:

• Moc obliczeniowa komputerów: Wydajność sprzętu, którym aktualnie dysponujemy, pozwala na wykonywanie obliczeń niezbędnych do uczenia modeli sztucznej inteligencji w rozsądnym czasie. W zależności od problemu oznacza to zazwyczaj albo kilka godzin, albo kilka dni. Ważnym czynnikiem jest również to, że nawet, jeśli moc obliczeniowa komputerów, którymi dysponujemy okaże się zbyt niska w stosunku do wymagań, to możliwe jest wynajęcie mocy obliczeniowej na serwerach zewnętrznych.

• Duże zbiory danych: Kolejnym czynnikiem, który wpłynął na popularyzację algorytmów sztucznej inteligencji, jest dostęp do dużych zbiorów danych, niezbędnych do odpowiedniego dostrojenia parametrów wykorzystywanych modeli.
  
  
• Dostępność algorytmów: Ważne jest również to, że otrzymaliśmy dostęp do algorytmów uczonych na ogromnych zbiorach danych przez firmy, takie jak: Google czy Facebook, które można wykorzystać do rozwiązania własnych problemów, Wystarczy douczyć je na naszych danych.
  
  

Wykorzystanie algorytmów sztucznej inteligencji w bankowości

Branża finansowa charakteryzuje się dostępem do ogromnych zasobów danych. Wykorzystanie algorytmów z zakresu sztucznej inteligencji pozwala na stworzenie rozwiązań, które będą stanowiły o konkurencyjności firmy na rynku, a także pozwolą na optymalizację procesów.

Jakich konkretnie? Oto kilka pomysłów:

a. system rekomendacji

Rekomendowanie odpowiednich produktów obecnym lub potencjalnym klientom w oparciu o analizę ich zachowań, jest bardzo ważnym elementem sprzedaży i dosprzedaży wielu firm, między innymi banków. . Poza oczywistymi zyskami finansowymi idzie za tym również potencjalne zadowolenie klientów, którzy nie czują się zarzucani losowymi reklamami produktów, a traktowani indywidualnie.

Doskonałym przykładem pokazującym, jak dużą rolę w zdobywaniu klientów i ich zaufania do marki pełni personalizacja, jest serwis Netflix. Algorytmy uczenia maszynowego Netflixa na podstawie dostępnych informacji nie tylko proponują nam tytuły, które potencjalnie będziemy chcieli obejrzeć, ale również dobierają zwiastuny filmów oraz seriali, które widzimy na stronie głównej zaraz po zalogowaniu.  Jeśli nasz profil pokazuje, że lubimy filmy z udziałem Henry’ego Cavila, prawdopodobnie zobaczymy propozycję serialu z Jego udziałem, a na stronie głównej pojawi nam się jego zwiastun z postacią aktora^[3]. 

Analogicznie, w branży bankowej proponowanie odpowiednich produktów może być oparte na szeregu informacji, takich jak: profil behawioralny konsumenta czy informacje o produktach, które mamy w ofercie.

b. personalny asystent

Kolejnym przykładem zastosowania algorytmów sztucznej inteligencji do rozwiązań usprawniających pracę banku, ale też budujących pozytywną opinię o nas wśród klientów, jest chatbot, lub w bardziej rozbudowanej wersji, personalny asystent. Zaletą systemów tego typu jest ich całodobowa dostępność oraz natychmiastowa odpowiedź na najczęściej zadawane przez klientów pytania. Daje to szereg korzyści, z których za najważniejsze można uznać:

• rosnące zadowolenie klienta, który nie musi czekać na infolinii
• odciążenie konsultantów, którzy mogą w tym momencie zająć się obsługą bardziej nietypowych problemów i opowiadanie na  bardziej złożone pytania

Dodatkowo w takim rozwiązaniu możliwe jest proponowanie klientowi najkorzystniejszych dla niego ofert w kontekście jego preferencji i nawyków, a także pomoc w zarządzaniu jego budżetem domowym np. poprzez wyszukiwanie i wysyłanie informacji o subskrypcjach, o których być może zapomniał.

c. wspomaganie operacji giełdowych

Innym przykładem wykorzystania algorytmów w kontekście sektora finansowego jest wspomaganie decyzji giełdowych, Każdy inwestor zanim podejmie decyzję o inwestycji, staje przed koniecznością analizy szeregu czynników mających wpływ na cenę akcji i przyszłe zyski.

Algorytmy sztucznej inteligencji pozwalają na skrócenie czasu monitorowania tych niekiedy setek czynników, wskazują również informacje istotne z punktu widzenia potencjalnych działań, które chcemy podjąć.

Odpowiednio przygotowane rozwiązania umożliwiają rozpoznawanie wzorców występujących na rynku, a także prognozowanie cen interesujących nas akcji.

d. szacowanie ryzyka

W branży finansowej jednym z najważniejszych czynników bezpośrednio przekładającym się na posiadany kapitał jest odpowiednie oszacowanie różnego rodzaju ryzyk, takich jak na przykład:

• ryzyko kredytowe
• ryzyko rynkowe
• ryzyko operacyjne
• ryzyko płynności finansowej

W tym obszarze również możliwe jest wykorzystanie algorytmów sztucznej inteligencji, które pomogą nam na podstawie danych dotyczących klienta takich jak chociażby jego historia finansowa czy wiarygodność kredytowa oszacować potencjalne ryzyko wejścia z nim we współpracę lub udzielenia mu pożyczki. Warto tutaj dodać, że w tym przypadku możliwe jest wykorzystanie również różnego typu danych alternatywnych, takich jak: regularność w dokonywaniu opłat nie uwzględnionych w historii finansowej czy  publicznie dostępne dane z mediów społecznościowych, które budują wiarygodność potencjalnego klienta bądź współpracownika. W tym przypadku ważne jest również to, aby podejmowane przez nas decyzje były transparentne dlatego konieczne jest wykorzystanie modeli interpretowalnych. Wykorzystanie tego typu modeli przy szacowaniu chociażby wiarygodności kredytowej wpływa na budowanie zaufania klientów do firmy, ze względu na to, że podejmowane decyzje są sprawiedliwe, nie zależą od interpretacji człowieka i są w pełni weryfikowalne.

e. wykrywanie prób oszustw i wyłudzeń

Kolejnym kluczowym obszarem, w którym warto rozważyć wykorzystanie algorytmów sztucznej inteligencji jest detekcja potencjalnych oszustw lub wyłudzeń finansowych. W tym przypadku tak jak w przypadku szacowania ryzyk każda źle podjęta decyzja generuje duże straty finansowe oraz zachwianie zaufania klientów do marki. Tutaj też bardzo ważne jest stworzenie profilu zachowań typowych dla klienta w oparciu o jego historię finansową. Na tej podstawie możliwe jest odróżnienie zleceń bankowych generowanych przez klientów od tych, które generują boty czy wykrywanie podejrzanej aktywności na koncie klienta.

Podsumowanie

Przykłady przedstawione powyżej są jedynie skrótowym opisem możliwych zastosowań sztucznej inteligencji w branży finansowej, jednak dają dobry punkt odniesienia. Temat ten jest bardzo obszerny, dlatego jeden artykuł nie wystarczy, żeby pokazać pełnię możliwości, jakie dają algorytmy sztucznej inteligencji w kontekście zastosowania w branży finansowej. Z tego też względu planujemy publikację kolejnego artykułu, w którym mój kolega z zespołu opowie o konkretnych przypadkach i projektach, które mieliśmy okazję realizować dla klientów z tego obszaru. Wszystkich zainteresowanych zapraszamy do śledzenia naszych wpisów na blogu Isolution oraz naszych firmowych profilach na LI i FB.

^[1] https://www.gminsights.com/industry-analysis/artificial-intelligence-ai-in-bfsi-market

^[2] https://www.theregister.co.uk/2019/07/16/ai_rubiks_cube/

^[3] https://netflixtechblog.com/artwork-personalization-c589f074ad76

W poprzednim wpisie poruszyłem temat autoenkoderów. Warto wdrożyć tę wiedzę w życie. Wyobraźmy sobie system, gdzie komunikacja między serwisami odbywa się za pomocą Kafki. W trakcie życia systemu okazało się, że niektóre z tych zdarzeń są całkiem szkodliwe. Musimy je wykryć i przerzucić na osobny proces, gdzie zostaną dokładnie zbadane.

Wyjdźmy od paru założeń:

• Mamy 3 topiki
  [all_events] z którego spływają wszystkie zdarzenia,
  [normal_events] na który przekierujemy poprawne i
  [anomalous_events] gdzie wyślemy podejrzane przypadki.
• Konsumenci nasłuchujący na [normal_events] i [anomalous_events] są w stanie obsłużyć duplikaty.
• Zdarzenia będziemy przetwarzać w paczkach. Załóżmy 5 sekundowe okno, w którym będziemy agregować wszystko co spłynie z [all_events].
  Taką paczkę zdarzeń przekażemy do autoenkodera.
• Projekt prowadzony jest w Javie i pozostajemy w skojarzonym stosie technologicznym.

Przetwarzanie zdarzeń z Kafka Streams

Kafka Streams jest biblioteką pozwalająca na przetwarzanie danych pomiędzy topikami. Pierwszym krokiem jest wpięcie się do [all_events] i zbudowanie topologi procesu.

• .groupByKey(…) : Droga do otwarciaKGroupedStream’a, grupujemy po kluczu rekordu.
• .windowedBy(…) : Definicja okna, które przez 5 sekund będzie oczekiwać na zdarzenia. Budując agregacje warto przemyśleć czy problem spóźnionych zdarzeń jest dla nas istotny, najpewniej gdyby nasz model polegał również na charakterystykach czasowych nie chcielibyśmy zgubić zdarzeń dla danego okna.
• .aggregate(…) : Zdarzenia wpadające w trakcie otwartego okna są przechowywane w jednym obiekcie, opakowanie na listę zdarzeń.
• .toStream(…) : Kafka może operować na tabelach (taki charakter mają nasze agregacje) oraz na strumieniach. Na potrzeby dalszego procesowania przechodzimy na strumień.
• .transformValues(…) : Serce całego zamieszania, w tym kroku zebrane zdarzenia zostaną przekazane do modelu. Argumentem jest EventsAggregate, a wynikiem transformacja lista zdarzeń z przypisaną etykietą [NORMAL/ANOMALOUS].
• .flatMap(…) : Zbudowany w trakcie agregacji klucz nie jest już potrzebny. Wynikiem transformacji jest pełnoprawny rekord z oryginalnym zdarzeniem i etykietą jako kluczem.

Filtrując po kluczu, zdarzenia kierowane są na dedykowane topiki, gdzie zostaną odpowiednio obsłużone.

Autoenkoder w DL4J

Biblioteka pozwala na wykorzystanie gotowych modeli zbudowanych w Kerasie. Jest to fajne rozwiązanie, gdy zespół AI pracuje w TF/Keras i on odpowiada za budowę i dostosowywanie modeli. W tym przypadku pójdziemy inną drogą, stworzymy i wytrenujemy autoenkoder w Javie.

Zdarzenia mają analogiczną budowę i wartości, jak w przykładzie z poprzedniego wpisu. Podzielone zostały na dwa pliki CSV [normal_raw_events.csv] oraz [anomalous_raw_events.csv]

Przychodzące dane są nieznormalizowane. Budujemy dedykowany NormalizerMinMaxScaler, który przeskaluje wartości do zakresu [0.0-1.0].

Wytrenowany normalizer posłuży jako pre-procesor dla dedykowanego iteratora, który porusza się po pliku [normal_raw_events.csv].

Autoenkoder będzie posiadał analogiczną budowę jak przywołany przykład w Kerasie.

Model i normalizer zostaje zapisany. Docelowo powinny znaleźć się na dedykowanym zasobie, z którego działająca aplikacja pobrałaby i zbudowała swoją konfiguracje.

Wytrenowany model może wykazać się średnim błędem rekonstrukcjidla typowych zdarzeń na poziomie 0.0188, natomiast dla anomalii na poziomie 0.0834. Rzucając MSE dla 100 zdarzeń z dwóch grup na wykres, możemy określić próg odcięcia na poziomie [threshold=0.045].

Kafka Stream Autoenkoder Transformer

By zapiąć model w topologie procesu wykorzystam interfejs ValueTransformer zaimplementowany w klasie AnomalyDetection. W konstruktorze powołujemy do życia model wraz z normalizerem oraz klasy pomocne w obliczeniu błędu rekonstrukcji.

Metoda transform otrzymuje zebrane w oknie zdarzenia. Muszą zostać one zmapowane na format zrozumiały dla modelu [INDArray]. Dla każdego ze zdarzeń obliczany jest błąd rekonstrukcji. Te, które przekroczą próg otrzymują klucz ANOMALOUS.

Podsumowanie

• W założeniach przyjęliśmy, że konsumenci zdarzeń potrafią obsłużyć duplikaty. Jest to bezpieczna praktyka, ale wyobrażam sobie sytuacje gdzie będzie to trudne do zrealizowania. Warto wtedy rozważyć wykorzystanie metody .suppress(…).
• Okna będą buforowane i wynik nie zostanie przekazany w dół procesu po 5 sekundach. Zauważymy raczej spływanie agregatów w paczkach co 30 sekund. Dla testów możemy modyfikować parametry takie jak [CACHE_MAX_BYTES_BUFFERING_CONFIG] czy [COMMIT_INTERVAL_MS_CONFIG]by spróbować uzyskać krótsze czasy.
• Przy wyborze technologi warto rozważyć takie aspekty jak klasteryzacja, koszt wdrożenia oraz dostępne metody integracji. Możliwe, że Spark czy Flink będzie lepszym rozwiązaniem.

Materiały

• Kafka Streams
• Deeplearning4J

Mateusz Frączek, R&D Division Leader

Anomalie w systemach zdarzają się rzadko. Na straży “biznesowej poprawności” stoją warstwy walidacji, które patrząc na parametry zdarzeń, są w stanie wyciągnąć je z procesu. Żądanie wypłaty gotówki w niestandardowym dla właściciela karty miejscu, czy odczyt z sensora przekraczający normy można weryfikować bazując na profilach, czy danych historycznych. Co jeśli jednak zdarzenie na pierwszy rzut oka nie odbiega tak bardzo od normy?

Wielowymiarowa natura danych

Anomalie nie są łatwe do wykrycia. Często wartości przyjętych cech subtelnie odbiegają od prawidłowego rozkładu, a czasem ich odchylenie od normy jest zauważalne dopiero przy uwzględnieniu serii zdarzeń i charakterystyk czasowych. W takich przypadkach standardowym podejściem jest analiza cech pod kątem np. ich wzajemnej korelacji. Bardzo fajnie do tego problemu podszedł Mirek Mamczur w swoim wpisie.

Na nasze potrzeby wygenerujemy sztuczny zbiór danych, gdzie jedną z klas uznamy za anomalie. Zdarzenia będą posiadały 15 cech, które skupione zostaną dosyć blisko siebie z odchyleniem standardowym na poziomie 1.75.

By zmusić model do większego wysiłku możemy wymusić generowanie danych bliżej, zmniejszając [center_box].

Autoenkoder (undercomplete)

Ciekawą cechą tej architektury jest jej umiejętność zakodowania danych na ich reprezentacje z mniejszą liczbą cech (latent representation). W trakcie nauki miarą wiernego odtworzenia danych wejściowych jest błąd rekonstrukcji.

Idąc tym tropem, gdy do nauki modelu przyjmiemy prawidłowe zdarzenia w naszym systemie, model powinien wyciągnąć z nich cechy i na ich bazie odtworzyć zdarzenie z pewnym przybliżeniem. Gdy do modelu trafi zdarzenie anormalne, błąd rekonstrukcji powinien być zauważalnie większy ze względu na inną charakterystykę danych.

Keras

Przy pomocy Pandas’a budujemy DataFrame zawierający dane testowe. Po przeskalowaniu 20% z nich przeznaczonych zostanie na walidacje.

W przypadku niektórych modeli i problemów, które rozwiązują, (np. klasyfikacja z wykorzystaniem CNN) zwiększenie głębokości może pomóc wydobyć z danych większą ilość informacji. Zbyt głębokie Autoencodery nauczą się kopiować X w Y bez zbudowania ich skompresowanej reprezentacji, na której nam zależy. Warto na tym przykładzie sprawdzić, jak będzie się zmieniał MSE, gdy zwiększymy głębokość oraz gdy zredukujemy liczbę neuronów.

Model został przetrenowany na 100 epokach. Powyżej tej wartości nie wykazywał tendencji do poprawy i wynik ustabilizował się na poziomie

0.017–0.018 MSE.

Na wykres naniesiemy próg odcięcia [threshold=0.035] powyżej którego będziemy klasyfikować zdarzenia jako podejrzane.

Taki kawałek kodu po modyfikacjach może zostać wpięty do systemu i służyć jako walidator. Wszystko z MSE ≥threshold poleci na dedykowaną kolejkę podejrzanych zdarzeń wymagających analizy, reszta będzie obsługiwaną standardowym flow.

Podsumowanie

W przykładach wykorzystałem sztucznie wygenerowany zbiór danych przeznaczony do klasteryzacji. Dane dla dwóch klas posiadały cechy z zauważalnym rozrzutem między sobą, co pomagało modelowi w trakcie nauki wykryć różnice w Wrealnych sytuacjach tylko niektóre z cech będą odbiegać od normy. Autoenkodery są jedną z możliwości oceny zdarzenia i powinniśmy stosować je razem z innymi algorytmami.

Materiały

• Deeplearningbook [Ian Goodfellow, Yoshua Bengio, Aaron Courville]
• Building Autoencoders in Keras [Francois Chollet]

Mateusz Frączek, R&D Division Leader

W dzisiejszych czasach większość przedsiębiorców zdaje sobie sprawę z potencjału marketingowego jaki niesie ze sobą wykorzystywanie najnowszych rozwiązań technologicznych oraz dostrzega konieczność rozwoju i inwestowania w nie. Kluczową składową sukcesu w biznesie, która pozwala generować zyski i zmniejszać wydatki, jest umiejętność bieżącego podążania za rynkiem i dopasowanie do jego realiów. Niekiedy jednak przedsiębiorcy nie wyobrażają sobie w jaki sposób mogliby wykorzystać nowe, skomplikowane technologie i jak mogą one być zastosowane w procesach biznesowych ich działalności, które wydają się nie mieć żadnego związku z hasłami takimi jak sztuczna inteligencja. Coraz więcej nowych możliwości i rozwiązań pojawia się obecnie niemal z miesiąca na miesiąc i aby sporządzić wyczerpującą listę możliwości, potrzeba by napisać raczej książkę zamiast artykułu. Warto zatem skorzystać z konsultacji, jakie możemy zaoferować, aby wspólnie wypracować nowe rozwiązania, dające wartość w kontekście Państwa biznesu. Na naszym blogu pojawiają się wpisy o zastosowaniach sztucznej inteligencji w różnych branżach i szczerze zachęcam do zapoznania się z nimi. Zaś w tym artykule postaram się przybliżyć kilka kluczowych zagadnień, które stanowią pierwszy krok na drodze do wdrożenia sztucznej inteligencji w każdej firmie.

 Do nowych technologii, które z całą pewnością są warte wzięcia pod uwagę, należą sztuczne sieci neuronowe oraz uczenie maszynowe. Dają one niesamowite możliwości w przetwarzaniu różnego rodzaju danych, usprawniając wiele czynności, czy też dając wartościowe spostrzeżenia, które można wykorzystać do zwiększenia zysków. Do takich spostrzeżeń, uzyskanych dzięki algorytmom sztucznej inteligencji należeć mogą przykładowo wnioski w postaci – “do tego typu klientów musimy adresować inne rozwiązania, aby zwiększyć sprzedaż”. Wspomniane dane to mogą być dokumenty, obrazy, dźwięki, nagrania, czy też tabele bazy danych. Ważne jest jednak, aby zbudować świadomość osób chętnych do inwestowania w tę kategorię algorytmów, odnośnie do wymagań, jakie muszą zostać spełnione, aby inwestycja ta była skuteczna. Warto odpowiedzieć sobie skrupulatnie na kilka pytań, a pierwszym z nich jest – jakie dane posiadam? Aby znaleźć odpowiedź na to pytanie, warto wypisać sobie procesy zachodzące w firmie. Nie zawsze na pierwszy rzut oka widać, że posiadając magazyny z kamerami, posiadamy co najmniej 2 źródła danych. Po pierwsze dane magazynowe, które można wykorzystać do optymalizacji rozłożenia towaru i jego pobierania w odniesieniu do terminów transportów. Po drugie, dane w postaci obrazu z kamer, które można wykorzystać np. w celach bezpieczeństwa. 

Dane, które posiadasz, zazwyczaj poddawane są ewaluacji zgodnie z poniższą listą. Bardzo istotna w tym miejscu informacja, że dane nie muszą być idealne! Istnieją sposoby na to, aby radzić sobie z błędami, brakami w danych itp., jednakże zawsze lepiej jest dążyć do ideału, a na pewno dobrze przygotowane dane przełożą się na sprawność pracy z nimi oraz wyniki, jakie dzięki ich przetwarzaniu będzie można osiągnąć.

• Odpowiednia ilość danych

Przyjmuje się, że im bardziej złożony problem chcesz rozwiązać, tym więcej danych potrzebujesz. Dzisiejsze rozwiązania dają naprawdę niesamowite możliwości, w niektórych przypadkach, nawet z bardzo niewielką ilością danych, które muszą po prostu oddawać charakterystykę Twoich działań. Niemniej Istnieją pewne zasady (oparte na doświadczeniu) mówiące o absolutnym minimum. Przykładowo, korzystając ze wspomnianego wcześniej magazynu, jest to 1000 transakcji, które zostały obsłużone. Wszystko to bardzo mocno zależy jednak od konkretnego przypadku i warto już na tym etapie zasięgnąć rady ekspertów. Z punktu widzenia osób technicznych, ważne jest również, aby znać granice, po których przekroczeniu model nie będzie dawał już lepszych wyników, a wręcz zacznie spadać poziom jego stabilności. Nie znaczy to bynajmniej, że w takim momencie nie warto już gromadzić danych. Dane pozwalają nam na znajdowanie w historii pewnych zależności i wzorców na bazie, których chcemy również przewidywać przyszłe zdarzenia. I tu kolejna ważna uwaga. Możemy starać się przewidywać pewne ogólne prawdy niezależne, kiedy wystąpiły. Czy był to rok 2000, czy 2017. Lato, czy zima. Możemy także szukać czegoś, co jest zależne od wielu innych czynników, które chcemy powiązać z czasem ich występowania. Dlatego tak istotne jest nie tylko przechowywanie archiwalnych danych, ale również zbieranie tych jak najbardziej aktualnych.

• Zbilansowanie próbki

Jeżeli chcemy precyzyjnie przewidywać pewne istotne fakty, bardzo ważne jest, aby zbiór danych był stosownie zbilansowany, tzn. musi być jak najbardziej równomierny rozkład ilości rekordów w każdej z klas. Choć tu ważna uwaga, mogą zaistnieć przypadki, kiedy nie będzie możliwości uzyskania takiego równomiernego rozkładu i nie powinno się tego zmieniać, ponieważ w uzasadnionych przypadkach sam ten fakt może również nieść za sobą jakiś rodzaj informacji do wykorzystania w modelu. Z reguły jednak sztuczne bilansowanie zbioru powoduje jedynie uzyskanie bezużytecznego modelu.

Miejsce drugie tego punktu nie jest przypadkowe, ponieważ jeżeli posiadamy wystarczająco dużo danych, problem niezbalansowanej próbki nie jest już tak istotny. W badaniach udowodniono, że żadna z metod bilansujących nie może równać się z efektem uzyskiwanym poprzez dodanie większej ilości danych. 

• Spójność danych

Możliwość uzupełniania przez pracownika pól tekstowych w formularzach generuje wiele potencjalnych problemów na poziomie spójności danych w bazie, a także późniejszego ich przetwarzania. Wszędzie tam, gdzie nie ma co najmniej walidacji albo w najlepszym przypadku możliwości wyboru wartości ze słowników, bardzo często spotykane są np. literówki, czy też wartości wpisywane bez staranności jak np. wiek: 200 lat. Przyczyny takich sytuacji należy szukać w brakach wypracowanych standardów, szablonów oraz słowników, z których mogliby korzystać pracownicy. Jest to aspekt bardzo istotny, żeby zweryfikować zgodność danych z rzeczywistością i jak najszybciej wychwycić błędy oraz wdrożyć wspomniane rozwiązania eliminujące ponowne występowanie takich problemów, ponieważ dane, które nie oddają realiów, będą skutkowały mało wiarygodnymi wynikami.

• Braki w danych

Puste, nieuzupełnione pola tabel powodują, że dany rekord może okazać się bezużyteczny, pomimo posiadania być może innych, bardzo wartościowych informacji. Widać więc, że jest to strata potencjału, na jaką szkoda sobie pozwolić. Takie sytuacje najczęściej wynikają z podobnych powodów, jakie zostały przedstawione w punkcie trzecim.

W Jaki sposób unikać wspomnianych strat i radzić sobie w sytuacji, kiedy jeden, lub wiele powyższych punktów nie zostaje spełnionych? Rozwiązaniem jest przede wszystkim wypracowanie odpowiednich standardów funkcjonowania firmy, ale co jest jeszcze ważniejsze, wprowadzenie ich i konsekwentne stosowanie. Poprzez ten artykuł chciałbym rozpocząć serię ukierunkowaną na dzielenie się wiedzą związaną z projektami z zakresu sztucznej inteligencji. W portfolio naszego zespołu posiadamy szereg doświadczeń zarówno w sferze komercyjnej, jak i naukowo badawczej. W każdym przypadku serdecznie zapraszamy do kontaktu, ponieważ informacje w tym artykule, są jedynie wierzchołkiem góry lodowej, jaką jest wiedza na temat rozpoczynania projektów z wykorzystaniem uczenia maszynowego i sieci neuronowych. Nawet jeśli po tej lekturze masz wrażenie, “to nie dla mnie”, niekoniecznie jest tak w rzeczywistości. 

Krzysztof Sapiejewski – Data scientist

Według raportu dotyczącego wykorzystania sztucznej inteligencji w obszarach BSFI (bankowość, usługi finansowe, ubezpieczenia) wartość tego obszaru rynku wynosiła 2.5 miliarda dolarów w 2017 roku. Prognozy pokazują, że do 2024 może ona osiągnąć nawet 25 miliardów dolarów. Firmy z obszaru szeroko pojętych usług finansowych inwestują w rozwiązania wykorzystujące sztuczną inteligencję, które pozwalają na zwiększenie ich zysków poprzez budowanie atrakcyjnej i konkurencyjnej oferty, a także optymalizację procesów. W tym artykule chciałabym opowiedzieć o tym, dlaczego sztuczna inteligencja stała się tak popularna na przestrzeni ostatnich kilkudziesięciu lat oraz pokazać, w jakich obszarach według mnie może być ona wykorzystana w branży finansowej.

AI, dlaczego teraz?

Termin “sztuczna inteligencja” został użyty po raz pierwszy w roku 1956 przez Johna McCarthy’ego, który określił nim “konstruowanie maszyn, o których działaniu dałoby się powiedzieć, że są podobne do ludzkich przejawów inteligencji”. Od momentu zdefiniowania sztucznej inteligencji do momentu, w którym zaczęliśmy ją aktywnie wykorzystywać do rozwiązywania zagadek, a z czasem problemów biznesowych, minęło nieco ponad 40 lat.

W roku 1997, wielokrotny mistrz świata w szachach Garry Kasparov został pokonany przez komputer. To był moment, w którym pojawiło się wiele dyskusji wokół sztucznej inteligencji i jej możliwych zastosowań. Nieco ponad 20 lat później, w 2019 roku, sieć neuronowa DeepCubeA ułożyła kostkę rubika w 1.2 s, wykonując to zadanie trzykrotnie szybciej od najlepszych w tej dziedzinie ludzi. To był dowód na to, jak bardzo algorytmy sztucznej inteligencji rozwinęły się przez ostatnie lata oraz przykład możliwości, jakie daje AI w zakresie optymalizacji procesów.

W dzisiejszych czasach algorytmy sztucznej inteligencji wykorzystywane są do rozwiązywania coraz większej liczby problemów z różnych dziedzin naszego życia, od rozpoznawania obrazów po autonomiczne kierowanie pojazdami. W ostatnich latach obserwujemy coraz większe zainteresowanie tym tematem przez firmy z wielu branż. Jednak skoro termin ten jest znany już od niemal 70 lat, to dlaczego dopiero teraz mamy do czynienia z tak ogromnym postępem w tym zakresie? Powodów jest kilka: 

• Moc obliczeniowa komputerów: Wydajność sprzętu, którym aktualnie dysponujemy, pozwala na wykonywanie obliczeń niezbędnych do uczenia modeli sztucznej inteligencji w rozsądnym czasie. W zależności od problemu oznacza to zazwyczaj albo kilka godzin, albo kilka dni. Ważnym czynnikiem jest również to, że nawet, jeśli moc obliczeniowa komputerów, którymi dysponujemy okaże się zbyt niska w stosunku do wymagań, to możliwe jest wynajęcie mocy obliczeniowej na serwerach zewnętrznych. 

• Duże zbiory danych: Kolejnym czynnikiem, który wpłynął na popularyzację algorytmów sztucznej inteligencji, jest dostęp do dużych zbiorów danych, niezbędnych do odpowiedniego dostrojenia parametrów wykorzystywanych modeli.

• Dostępność do algorytmów takich firm, jak: Google, czy Facebook: Ważne jest również to, że otrzymaliśmy dostęp do algorytmów uczonych na ogromnych zbiorach danych przez firmy, takie jak np.: Google czy Facebook, które można wykorzystać do rozwiązania własnych problemów, Wystarczy douczyć je na naszych danych.

Wykorzystanie algorytmów sztucznej inteligencji w branży finansowej

Branża finansowa charakteryzuje się dostępem do ogromnych zasobów danych. Wykorzystanie algorytmów z zakresu sztucznej inteligencji pozwala na stworzenie rozwiązań, które będą stanowiły o konkurencyjności firmy na rynku, a także pozwolą na optymalizację procesów. 

Jakich konkretnie? Oto kilka pomysłów:

• System rekomendacji

Rekomendowanie odpowiednich produktów obecnym lub potencjalnym klientom w oparciu o analizę ich zachowań, jest bardzo ważnym elementem sprzedaży i dosprzedaży wielu firm, między innymi banków. Poza oczywistymi zyskami finansowymi idzie za tym również potencjalne zadowolenie klientów, którzy nie czują się zarzucani losowymi reklamami produktów, a traktowani indywidualnie. 

Doskonałym przykładem pokazującym, jak dużą rolę w zdobywaniu klientów i ich zaufania do marki pełni personalizacja, jest serwis Netflix. Algorytmy uczenia maszynowego Netflixa na podstawie dostępnych informacji nie tylko proponują nam tytuły, które potencjalnie będziemy chcieli obejrzeć, ale również dobierają zwiastuny filmów oraz seriali, które widzimy na stronie głównej zaraz po zalogowaniu.  Jeśli nasz profil pokazuje, że lubimy filmy z udziałem Henry’ego Cavila, prawdopodobnie zobaczymy propozycję serialu z Jego udziałem, a na stronie głównej pojawi nam się jego zwiastun z postacią aktora.  

Analogicznie, w branży bankowej proponowanie odpowiednich produktów może być oparte na szeregu informacji, takich jak: profil behawioralny konsumenta czy informacje o produktach, które mamy w ofercie… Ważne jest tutaj wzięcie pod uwagę nie tylko profilu konsumenta, ale także informacji o produktach, które posiadamy w ofercie. 

• Personalny asystent

Kolejnym przykładem zastosowania algorytmów sztucznej inteligencji do rozwiązań usprawniających pracę banku, ale też budujących pozytywną opinię o nas wśród klientów, jest chatbot, lub w bardziej rozbudowanej wersji, personalny asystent. Zaletą systemów tego typu jest ich całodobowa dostępność oraz natychmiastowa odpowiedź na najczęściej zadawane przez klientów pytania. Daje to szereg korzyści, z których za najważniejsze można uznać: 

• rosnące zadowolenie klienta, który nie musi czekać na infolinii 
• oraz odciążenie konsultantów, którzy mogą w tym momencie zająć się obsługą bardziej nietypowych problemów i opowiadanie na  bardziej złożone pytania

Dodatkowo w takim rozwiązaniu możliwe jest proponowanie klientowi najkorzystniejszych dla niego ofert w kontekście jego preferencji i nawyków, a także pomoc w zarządzaniu jego budżetem domowym np. poprzez wyszukiwanie i wysyłanie informacji o subskrypcjach, o których być może zapomniał. 

• Wspomaganie operacji giełdowych

Innym przykładem wykorzystania algorytmów w kontekście sektora finansowego jest wspomaganie decyzji giełdowych, Każdy inwestor zanim podejmie decyzję o inwestycji, staje przed koniecznością analizy szeregu czynników mających wpływ na cenę akcji i przyszłe zyski.

Algorytmy sztucznej inteligencji pozwalają na skrócenie czasu monitorowania tych niekiedy setek czynników w czasie rzeczywistym, wskazują również informacje istotne z punktu widzenia potencjalnych działań, które chcemy podjąć.

Odpowiednio przygotowane rozwiązania umożliwiają rozpoznawanie wzorców występujących na rynku, a także prognozowanie cen interesujących nas akcji. 

• Szacowanie ryzyka

W branży finansowej jednym z najważniejszych czynników bezpośrednio przekładającym się na posiadany kapitał jest odpowiednie oszacowanie różnego rodzaju ryzyk, takich jak na przykład: 

• ryzyko kredytowe
• ryzyko rynkowe
• ryzyko operacyjne
• ryzyko płynności finansowej

W tym obszarze również możliwe jest wykorzystanie algorytmów sztucznej inteligencji, które pomogą nam na podstawie danych dotyczących klienta takich jak chociażby jego historia finansowa czy wiarygodność kredytowa oszacować potencjalne ryzyko wejścia z nim we współpracę lub udzielenia mu pożyczki. Warto tutaj dodać, że w tym przypadku możliwe jest wykorzystanie również różnego typu danych alternatywnych, takich jak: regularność w dokonywaniu opłat nie uwzględnionych w historii finansowej, które budują wiarygodność potencjalnego klienta bądź współpracownika. W tym przypadku ważne jest również to, aby podejmowane przez nas decyzje były transparentne dlatego konieczne jest wykorzystanie modeli interpretowalnych. Wykorzystanie tego typu modeli przy szacowaniu chociażby wiarygodności kredytowej wpływa na budowanie zaufania klientów do firmy, ze względu na to, że podejmowane decyzje są sprawiedliwe, nie zależą od interpretacji człowieka i są w pełni weryfikowalne.

• Wykrywanie prób oszustw i wyłudzeń

Kolejnym kluczowym obszarem, w którym warto rozważyć wykorzystanie algorytmów sztucznej inteligencji jest detekcja potencjalnych oszustw lub wyłudzeń finansowych. W tym przypadku tak jak w przypadku szacowania ryzyk każda źle podjęta decyzja generuje duże straty finansowe oraz zachwianie zaufania klientów do marki. Tutaj też bardzo ważne jest stworzenie profilu zachowań typowych dla klienta w oparciu o jego historię finansową. Na tej podstawie możliwe jest odróżnienie zleceń bankowych generowanych przez klientów od tych, które generują boty czy wykrywanie podejrzanej aktywności na koncie klienta. w oparciu o jego profil osobowy i nawyki.

Podsumowanie

Przykłady przedstawione powyżej są jedynie skrótowym opisemnie wyczerpują listy możliwych zastosowań sztucznej inteligencji w branży finansowej, jednak dają dobry punkt odniesienia. Temat ten jest bardzo obszerny i dlatego jeden artykuł nie wystarczy, żeby pokazać pełnię możliwości, jakie dają algorytmy sztucznej inteligencji w kontekście zastosowania w branży finansowej. Z tego też względu planujemy publikację kolejnego artykułu, w którym mój kolega z zespołu opowie o konkretnych przypadkach i projektach, które mieliśmy okazję realizować dla klientów z tego obszaru. Wszystkich zainteresowanych zapraszamy do śledzenia naszych wpisów na blogu Isolution oraz naszych firmowych profilach na LI i FB. 

Katarzyna Roszczewska, Data Scientist

Mało kogo ominęły przepastne artykuły na temat RODO i przeróżnych, często przerażających sankcji za jej nieprzestrzeganie. Niewielu za to zagłębia się w takie istotne szczegóły, jak znacznie anonimizacji czy retencji, które pozwalają uniknąć tych wyżej wspomnianych sankcji oraz znacząco ułatwić pracę deweloperów. Z tego też względu postanowiliśmy w przystępny sposób wyjaśnić, czym są anonimizacja i retencja danych osobowych oraz pokazać, dlaczego ich właściwe wykonanie ma takie znaczenie w procesie wytwarzania oprogramowania. Dzisiaj na warsztat bierzemy anonimizację.

Czym jest anonimizacja?

Anonimizacja to proces pozwalający na trwałe usunięcie powiązań między danymi osobowymi, a osobą, której dotyczą. W ten sposób informacje, które przed anonimizacją były danymi osobowymi, przestają nimi być.

Jak to wygląda w praktyce?

Powyższa definicja staje się mniej zagmatwana jeśli wesprzemy ją przykładem. Wyobraźmy sobie np. Supermana – komiksowego bohatera pochodzącego z Kryptonu, który chce ukryć swoją tożsamość i wtopić się w tłum. 

Podczas procesu anonimizacji Superman wchodzi do budki telefonicznej, zakłada okulary, tweedowy garnitur i staje się w tym momencie Clarkiem Kentem, reporterem z Kansas.

W procesie anonimizacji dane Supermana zamieniły się na dane Clarka Kenta, co więcej nie ma żadnego powiązania między tymi dwiema osobami. To dane fikcyjne, które mogą być bezpiecznie wykorzystywane np. na środowiskach testowych.

Powyższy przykład obrazuje, na czym polega sam proces anonimizacji. Zastanówmy się teraz, dlaczego ważne jest, żeby anonimizacja była dobrej jakości.

Nieodwracalność

Fundamentem anonimizacji jest jej nieodwracalność. Na podstawie zanonimizowanych danych nigdy nie powinniśmy dociec, jak wyglądały dane oryginalne. Współpracownicy Clarka nie powinni odkryć jego prawdziwej tożsamości. 

Kiedy zbiór danych poddajemy anonimizacji, to zazwyczaj zmianie ulega jedynie fragment danych. Musimy jednak zadbać o to, aby dane niezanonimizowane nie pozwoliły na odwrócenie procesu anonimizacji dla całego zbioru. W naszym przykładzie nie musielibyśmy zmieniać ulubionego koloru Supermana. Jeżeli jednak nie anonimizujemy jego pochodzenia, to z pewnością wzbudzimy sensację.

Realność

Istotną miarą jakościową anonimizacji jest też jej realność i to, jak dobrze odwzorowuje rzeczywistość. Jeżeli Superman i wszystkie inne osoby w zbiorze danych zostaną zanonimizowane w następujący sposób:

to nie mamy wątpliwości, że proces jest nieodwracalny, jednak jego przydatność jest wątpliwa. Pan X nie wygląda na człowieka z krwi i kości, a charakter danych oryginalnych nie został zachowany. Długości nazw nie zostały zachowane, a same dane wyglądają na niewiarygodne i wszystkie osoby nazywają się tak samo. W przypadku systemów informatycznych tester wykorzystując takie dane miałby sporo problemów, nie byłby w stanie nawet rozróżnić osób.

Powtarzalność

Kolejną cechą dobrej anonimizacji jest jej powtarzalność. Anonimizując zbiór danych chcemy mieć pewność, że za każdym razem zbiór danych zostanie zanonimizowany w taki sam sposób. Chcemy, aby Superman zawsze stawał się Clarkiem Kentem, niezależnie czy jest to pierwsza, czy dziesiąta anonimizacja. Jest to szczególnie ważne z punktu widzenia Quality Assurance. Testerzy często tworzą przypadki testowe opierając się na konkretnych danych. Gdybyśmy je zmieniali za każdym razem, z pewnością praca testera byłaby trudniejsza!

Zintegrowane systemy

Dzisiejszy świat informatyki to systemy połączone. Prawie żadna aplikacja nie jest samotną wyspą. Systemy łączą się ze sobą, wymieniają danymi, korzystają ze swoich usług. Z tego też względu podchodząc do anonimizacji, musimy myśleć o procesie nie dla jednego, ale dla wielu systemów na raz. Wyzwaniem jest, aby zanonimizowane dane były spójne w całym ekosystemie. Oznacza to, że jeżeli Daily Planet (miejsce pracy Clarka) posiada system kadrowy oraz bloga, to w obu tych aplikacjach Superman stanie się Kentem.

Wydajność

Ostatnim z mojego punktu widzenia, kluczowym parametrem mającym wpływ na jakość anonimizacji jest wydajność. Systemy informatyczne przetwarzają olbrzymie zbiory danych liczonych w gigabajtach czy terabajtach. Anonimizacja takich baz danych może być czasochłonna w związku z czym musimy zapewnić nie tylko bezpieczeństwo, ale również szybkość procesu anonimizacji. Jedną z rzeczy, którą nauczył się Superman po przybyciu na Ziemię, jest to, że czas to pieniądz. To powiedzenie jest jeszcze bardziej prawdziwe w przypadku nowoczesnego IT.

Wszystkich zainteresowanych tematem retencji danych zapraszam do przeczytania kolejnego mojego artykułu, który planuję opublikować już niedługo.

Artur Żórawski, Founder&CTO Wizards